راه درمان خشم چیست؟
با سلام
مرحوم نراقی در تعریف خشم و غضب می گوید: غضب عبارت است از حالت نفسانیه که باعث حرکت روحى حیوانى مىشود و هرگاه شدید شد باعث حرکت شدیدى مىشود که از آن حرکت حرارتى بیش از حد حاصل مىشود و رگهاى گردن باد مىکند و نو رعقل خاموش مىشود واثر قوه عاقله را ضعیف مىکند و بدین جهت موعظه و نصیحت در آدم غضبناک اثرى نمىبخشد، بلکه پند و موعظه غضبش را شدیدتر مىکند غضب از دید اخلاق اسلامى از مهلکات و آفات خطرناک است و بسا باعث هلاکت همیشگى مىشود، لذا پیامبر(ص) فرمودند: که غضب ایمان را فاسد مىکند چنان که سرکه عسل را فاسد مىکند.(1)
عوامل خشم و غضب:
نحوه برخورد با غضب و درمان آن: 1- اساسىترین راه غلبه بر خشم و ستیزه جویى و مصون ماندن از اعمال انتقامى، جهاد با نفس و تزکیه روح است و این امر با تقویت اراده حاصل مىشود. رسول اکرم(ص) مىفرماید: »اشد کم من ملک نفسه عند الغضب؛ قوىترین شما کسى است که در موقع غضب مالک نفس سرکش خود باشد.
امام باقر(ع) فرمود: »اىّ شىء أشد من الغضب؟ ان الرجل لیغضب فیقتل النّفس التى حرّم اللَّه و یقذف المحصنة».(6)
چه چیزى از غضب سختتر است؟ همانا مرد غضب مىکند و در اثر آن مرتکب قتل نفس که خدإ؛حح حرام کرده مىشود و زن پاکدامن را متهم مىسازد. 1- کبر و خودبینى: کسى که خودش را بزرگ و بهتر از دیگران بداند، از انتقاد و نصیحت دیگران عصبانى و غضبناک مىشود و توان انتقاد پذیرى و نصیحت را ندارد، لذا از خود خشونت و عکس العمل نشان مىدهد که باعث بدزبانى و فحاشى، فریاد کشیدن و بى توجهى به دیگران مىشود. 2- حب دنیا: دوست دار دنیا اگر دوستى اش به حدى باشد که خلاف میلى در جهتى از زندگى برایش پیش آید نمىتواند خوددارى کند و خشمگین مىشود ودر آتش خشم خود مىسوزد. 2- نکته مهم دیگر در درمان غضب، مبارزه با اسباب و عوامل خشم و غضب است. امام صادق(ع) فرمود: حواریون عیسى (ع) به آن حضرت گفتند: سختترین چیزها چیست؟ فرمود: سختترین چیزها غضب خداوند مىباشد. آنان گفتند: با چه چیزى خود را از غضب خدا حفظ کنیم؟ حضرت فرمود: به این که غضب نکنید و بر کسى خشمگین نشوید: آنان گفتند: منشأ غضب چیست؟ فرمود: کبر و خودکامگى و کوچک شمردن مردم.(2) 3- توجه به آثار خشم و غضب در درمان آن مؤثر است، منشأ بسیارى از بیمارىهاى جسمى از جمله سرگیجه، سردرد، تنش و پرش اعضا، لکنت زبان، بیمارىهاى خون، شکسته، کاهش قدرت دفاعى بدن، ناراحتىهاى دستگاه گوارش و بىاشتهایى مىباشد. از نظر دانشمندان در خشم انواع تغییرات بیوشیمى و فیزیولوژى دیده مىشود که به سلسله اعصاب سمپاتیک و غدد فوق کلیوى مربوط است. این تغییرات بدن را مهیاى بحران هایى مىسازد،(3) و بر این اساس، در روایات خشم و غضب به عنوان کلید بدىها ذکر شده است. پیامبر اکرم(ص) فرمود: »هنگامى که انسان غضب کند تمام شرور و جودش را در بر مىگیرد».(4) 4- براى خاموش شدن آتش خشم باید تغییر وضع و حالت داد. پیامبر اکرم(ص) مىفرماید: اگر یکى از شما دچار خشم شد اگر ایستاده است بنشیند و اگر نشسته است بخوابد و اگر خشمش فرو نشست با آب سرد وضو بگیرد یا بدن را شستشو دهد.(5)
پى نوشتها:
1. نراقى، معراج السعاده، ص 177.
2. وسائل الشیعه، ج 11، ص 289.
3. فلسفى، اخلاق، ج 2، ص 312، به نقل از روانشناسى اجتماعى، ج 1، ص 91.
4. میزان الحکمة، ح 7، ص 234.
5. محجةالبیضاء، ج 5، ص 307.
6. جامع السعادات، چاپ نجف، ج 1، ص288، اصول کافى، ج 2، ص303
با سلام
مرحوم نراقی در تعریف خشم و غضب می گوید: غضب عبارت است از حالت نفسانیه که باعث حرکت روحى حیوانى مىشود و هرگاه شدید شد باعث حرکت شدیدى مىشود که از آن حرکت حرارتى بیش از حد حاصل مىشود و رگهاى گردن باد مىکند و نو رعقل خاموش مىشود واثر قوه عاقله را ضعیف مىکند و بدین جهت موعظه و نصیحت در آدم غضبناک اثرى نمىبخشد، بلکه پند و موعظه غضبش را شدیدتر مىکند غضب از دید اخلاق اسلامى از مهلکات و آفات خطرناک است و بسا باعث هلاکت همیشگى مىشود، لذا پیامبر(ص) فرمودند: که غضب ایمان را فاسد مىکند چنان که سرکه عسل را فاسد مىکند.(1)
عوامل خشم و غضب:
نحوه برخورد با غضب و درمان آن: 1- اساسىترین راه غلبه بر خشم و ستیزه جویى و مصون ماندن از اعمال انتقامى، جهاد با نفس و تزکیه روح است و این امر با تقویت اراده حاصل مىشود. رسول اکرم(ص) مىفرماید: »اشد کم من ملک نفسه عند الغضب؛ قوىترین شما کسى است که در موقع غضب مالک نفس سرکش خود باشد.
امام باقر(ع) فرمود: »اىّ شىء أشد من الغضب؟ ان الرجل لیغضب فیقتل النّفس التى حرّم اللَّه و یقذف المحصنة».(6)
چه چیزى از غضب سختتر است؟ همانا مرد غضب مىکند و در اثر آن مرتکب قتل نفس که خدإ؛حح حرام کرده مىشود و زن پاکدامن را متهم مىسازد. 1- کبر و خودبینى: کسى که خودش را بزرگ و بهتر از دیگران بداند، از انتقاد و نصیحت دیگران عصبانى و غضبناک مىشود و توان انتقاد پذیرى و نصیحت را ندارد، لذا از خود خشونت و عکس العمل نشان مىدهد که باعث بدزبانى و فحاشى، فریاد کشیدن و بى توجهى به دیگران مىشود. 2- حب دنیا: دوست دار دنیا اگر دوستى اش به حدى باشد که خلاف میلى در جهتى از زندگى برایش پیش آید نمىتواند خوددارى کند و خشمگین مىشود ودر آتش خشم خود مىسوزد. 2- نکته مهم دیگر در درمان غضب، مبارزه با اسباب و عوامل خشم و غضب است. امام صادق(ع) فرمود: حواریون عیسى (ع) به آن حضرت گفتند: سختترین چیزها چیست؟ فرمود: سختترین چیزها غضب خداوند مىباشد. آنان گفتند: با چه چیزى خود را از غضب خدا حفظ کنیم؟ حضرت فرمود: به این که غضب نکنید و بر کسى خشمگین نشوید: آنان گفتند: منشأ غضب چیست؟ فرمود: کبر و خودکامگى و کوچک شمردن مردم.(2) 3- توجه به آثار خشم و غضب در درمان آن مؤثر است، منشأ بسیارى از بیمارىهاى جسمى از جمله سرگیجه، سردرد، تنش و پرش اعضا، لکنت زبان، بیمارىهاى خون، شکسته، کاهش قدرت دفاعى بدن، ناراحتىهاى دستگاه گوارش و بىاشتهایى مىباشد. از نظر دانشمندان در خشم انواع تغییرات بیوشیمى و فیزیولوژى دیده مىشود که به سلسله اعصاب سمپاتیک و غدد فوق کلیوى مربوط است. این تغییرات بدن را مهیاى بحران هایى مىسازد،(3) و بر این اساس، در روایات خشم و غضب به عنوان کلید بدىها ذکر شده است. پیامبر اکرم(ص) فرمود: »هنگامى که انسان غضب کند تمام شرور و جودش را در بر مىگیرد».(4) 4- براى خاموش شدن آتش خشم باید تغییر وضع و حالت داد. پیامبر اکرم(ص) مىفرماید: اگر یکى از شما دچار خشم شد اگر ایستاده است بنشیند و اگر نشسته است بخوابد و اگر خشمش فرو نشست با آب سرد وضو بگیرد یا بدن را شستشو دهد.(5)
پى نوشتها:
1. نراقى، معراج السعاده، ص 177.
2. وسائل الشیعه، ج 11، ص 289.
3. فلسفى، اخلاق، ج 2، ص 312، به نقل از روانشناسى اجتماعى، ج 1، ص 91.
4. میزان الحکمة، ح 7، ص 234.
5. محجةالبیضاء، ج 5، ص 307.
6. جامع السعادات، چاپ نجف، ج 1، ص288، اصول کافى، ج 2، ص303